✍️ سجاد فتاحی - جامعه‌شناس
✅10 مهر 1320، «حزب تودۀ ایران» توسط جمعی از فعالان سیاسی چپ‌گرا و ملّی‌گرای ایرانی تأسیس شد. از نظر سازماندهی و اثرگذاری، این حزب با هیچ‌یک از احزاب سیاسی دیگر پدید آمده در تاریخ ایران قابل مقایسه نیست.
✅ علیرغم تمامی توانمندی‌ها و نقاط قوت این حزب که در سایر احزاب ایرانی در یک سدۀ گذشته بی‌سابقه است، ایراد بنیادین این حزب را باید در مرام سیاسی آن جستجو کرد که سبب شد نتواند به گونه‌ای شایسته به بهبود وضعیت ایران کمک کند.
✅ مرام سیاسی حزب توده ترکیبی از «مارکسیسم – لنینیسم»، «سوسیالیسم» و «کمونیسم» بود که اصولاً مرامی جهان وطن و در آن «ایران» به خودی خود اولویتی دست چندم است.
✅ احزابی چون حزب توده در زمانه‌ای که نظام حاکم بر جهان، نظامی مبتنی بر دولت - ملت ها است، در بهترین حالت نمی توانند کمک چندانی به بهبود وضعیت کشورهای محل استقرار خود کنند و در بدترین حالت تبدیل به ابزاری برای تأمین منافع کشورهایی می شوند که مرام سیاسی حزب، صرفاً ابزاری برای تأمین منافع ملی یا دولتی آنها است.
✅ از این نظر، احزابی چون حزب توده، همانند احزابی هستند که اسلام یا هر دین و ایدئولوژی دیگری را که جزئی از فرهنگ یک سرزمین و ملّت است به کل تبدیل نموده و کل، یعنی «ایران» را در خدمت اهداف آن ایدئولوژی قرار می‌دهند.
✅ ایران کلیّتی است که ایدئولوژی‌ها و ادیان گوناگون حاضر در آن، تنها عناصری از فرهنگ اجتماعی و سیاسی آن هستند (به این موضوع در کتاب ایران و مسألۀ پایداری به صورتی مشروح پرداخته شده است)، اگر حزب یا نظامی سیاسی با تکیه بر یکی از این اجزاء، اولویتی غیر از کلیّت ایران را برگزیند نمی‌تواند خدمتی به بهبود وضعیت این سرزمین و ساکنانش کند؛ خواه این جزء، سوسیالیسم و کمونیسم ایرانی باشد که در حزبی چون حزب توده تبلور یافته بود و خواه قرائتی از اسلام که در برخی احزاب و نظام سیاسی کنونی ایران تبلور یافته است.
