فاجعۀ پرواز 752 و پی‌سنگ سوّم قانون اساسی

✍️ سجاد فتاحی

https://www.instagram.com/sajjad_fattahi_official

(تقدیم به حامد اسماعیلیون و داغداران پرواز 752)

جامعۀ ایران تبدیل به جامعه‌ای سوگوار شده است که هر روز غمی نو به مبارک‌بادش می‌آید؛ اگرچه زندگی بی‌گمان‌ شادی‌های فراوانی نیز دارد اما این سوگ‌های پی‌درپی مجال لذت بردن از شادی‌های زندگی را از ایرانیان ربوده است.

پیشتر در دو مطلب مرتبط با پی‌سنگ‌های قانون اساسی توضیح داده شده است که از نظر نگارنده تنها راه باقی‌ماندۀ اصلاح در شرایط کنونی پافشاری جمعی ایرانیان بر اصلاح قانون اساسی و تبدیل نمودن آن به کارزار و خواستی عمومی است.

یکی از نواقص موجود در قانون اساسی کنونی که خود را در طراحی نظام سیاسی نیز نشان داده است عدم توجه به ضرورت وجود قوۀ قضاییه‌ای مستقل برای رسیدگی بی‌طرفانه به دادخواهی‌ها، و اهمیت این موضوع در اصلاح خطاهای نظام سیاسی و جلب اعتماد عمومی است.

در چند دهۀ گذشته رخدادها و فجایعی چون مورد هدف قرار گرفتن پرواز 752 به کرات تکرار شده است و چون دستگاه قضایی مستقلی نبوده که به دادخواهی قربانیان این فجایع و بازماندگان آنها به صورت بی‌طرفانه رسیدگی نماید، تقریباً هیچ‌یک از این پرونده‌های ملّی به سرانجامی نرسیده است؛ و چون نواقص و خطاهای یک نظام سیاسی تنها در فرایند یک دادخواهی بی‌طرفانه است که آشکار شده و انگیزه برای برطرف نمودن آنها فراهم می‌شود، نواقص سیستمی منجر به بروز فجایع باقی مانده و ما هرازگاهی سوگوار فاجعه‌ای می‌شویم که این نواقص بر ایرانیان تحمیل می‌کند.

گرچه سوگوار 176 تن از مسافران پرواز 752 هستیم؛ و حتماً به یاد آنان شمعی روشن خواهیم کرد؛ اما باید یادمان باشد که این اگرچه لازم است اما کافی نیست؛ اگر به همین سوگواری چند روزه و برافروختن شمعی اکتفا کردیم باید آماده باشیم که بزودی سوگی جدید از راه خواهد رسید و به نشانۀ آن شمعی دوباره باید افروخت؛ تا نواقص سبب‌ساز این فاجعه برقرار است، هر روز تراژدی دیگری در کمین‌مان است که دیر یا زود از راه خواهد رسید.

بر این اساس پی‌سنگ سوّم قانون اساسی

«دستگاه دادخواهی و قوۀ قضاییۀ مستقل» است.

دستگاهی که ایرانیان بدون ترس از نادیده گرفته شدن حقوق بدیهی‌شان و امیدوار به ستاندن دادشان به آن مراجعه کرده و از طرفی فرایند رسیدگی کارآمد در آن منجر به برطرف شدن نقص‌ها شود.

نوشتن اصول قانون اساسی و طراحی یک نظام سیاسی، بدون توجه به این پی‌سنگ، سبب ایجاد نظام سیاسی و حکمرانی ناکارآمدی خواهد شد که فاجعۀ پرواز 752 تنها بخش کوچکی از تراژدی‌هایی است که خلق خواهد کرد. 

 

✳️خطای انسانی، از کربلای 4 تا پرواز شماره 752✳️

 

سجاد فتاحی

 

✅ پس از خواندن بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح در مورد سقوط هواپیمای اوکراینی بر اثر شلیک پدافند سپاه، ناخودآگاه به یاد خاطره‌ای از یکی از کهنه سربازان ارتش در دوره خدمت سربازی و تجربه تلخ ایران در عملیات کربلای 4 افتادم؛ عملیاتی که بواسطه اشتباهات غیر قابل قبول محاسباتی یا به قول آقایان خطاهای انسانی، هزاران نفر از فرزندان این سرزمین در آن به مسلخ رفتند.  
✅ کهنه سرباز داستان نقل می‌کرد که در روزهای جنگ، ارتش و فرماندهان آن، که آموزش‌ها و دوره‌های لازم را دیده بودند به گونه‌ای منطقی با موضوعات برخورد می‌کردند و مثلاً می‌دانستند که در جنگ تحت شرایطی باید عقب‌نشینی کرد؛ اگر عملیاتی لو رفت نباید آن را انجام داد؛ تحت چه شرایطی باید به هواپیمایی اجازه برخواستن داد و هزاران نکته باریک‌تر از مو که یک نظامی آموزش دیده با آن آشناست؛ اما فرماندهان سپاه که عموماً جوانانی بودند که آموزش‌های لازم برای حضور در چنین صحنه‌هایی را ندیده بودند در برخی موارد آنجا که باید دستور عقب‌نشینی می‌دادند نمی‌دادند؛ آنجا که باید از بیم لو رفتن یک عملیات فرمان لغو عملیات را می‌دادند نمی‌دادند؛ و با این اقدامات خود سبب افزایش قابل توجه تلفات نیروی انسانی ما می‌شدند.

✅ هنوز آنقدر نگذشته است که فراموش کنیم که فرمانده جوان دیروز و سردار محسن رضایی امروز گفت عملیات کربلای 4 نه عملیاتی لو رفته که عملیات فریب بوده است و ندانست که با این سخن داغ تلفات انسانی شدید در این عملیات و مسئولیت خود را سنگین‌تر می‌کند.      
✅ امروز که بیانیه ستاد کل را در مورد خطای انسانی در هدف قرار دادن هواپیمای مسافرتی دیدم یاد تمامی این داستان‌ها و خطاهای انسانی افتادم؛ خطاهایی که اگر انسانی بود تبدیل به الگوهایی تکرار شونده در زندگی ما نمی‌شد و بر شمار مادران داغداری که هنوز سر از سجاده‌ها بر نگرفته‌اند نمی‌افزود.    
✅ اما تکرار این رخدادها در چند دهه گذشته و انکار آنها که اکنون به لطف رسانه ناممکن شده است بیانگر این واقعیت است که این خطایی انسانی نیست و ناشی از معماری پر ایراد نظام سیاسی است.

✅ زمانی که یک نظام سیاسی نهادهای نظامی خود را دوپاره می‌کند (ارتش و سپاه) کارآمدی سیستم دفاعی کشور را کاهش می‌دهد؛ زمانی که یک نظام سیاسی مسئولیت حراست از امنیت کشور را به دو نهاد می‌سپارد مرتکب خطایی غیر قابل قبول در عرصه نظامی شده‌ است؛ زمانی که یک نظام سیاسی به بهانه‌هایی که مرغ پرکنده را به خنده وامی‌دارد پدافند کشور را دوپاره می‌کند و بخشی را به ارتش و بخشی را به سپاه می‌سپارد در نقطه شروع رقم زدن اشتباهی است که یکی از نتایج فاجعه‌بارش هدف قرار گرفتن پرواز شماره 752 است!

✅ بزرگترین دروغ طرح شده در این فاجعه که مکرر از سوی مسئولین تکرار می‌شود و نباید باور کرد این است که این خطا، خطایی انسانی بوده است؛

نه آقایان، این خطا، دارای ریشه‌های عمیق  ساختاری و سیستمی است و دهه‌هاست که ادامه دارد.     
✅ ندیدن ریشه‌های ساختاری چنین خطاهایی و صرفاً برخورد با کنشگران انسانی که در آخرین حلقه این اشتباه هستند، که آن هم در چند دهه گذشته منحصر به مقام‌های دون‌پایه بوده است، تنها برای تبرئه یک سیستم ناکارآمد است و نتیجه آن تکرار مکرر فجایعی اینچنین در تاریخ یک سرزمین است.

 

⭕️ این متن را اگر می پسندید به اشتراک بگذارید.

@SIAGS