حکمرانی غیراستاندارد در ایران
(چهاردهم اکتبر روز جهانی استاندارد)
✍️ سجاد فتاحی
هر کالا یا محصول باید دارای ویژگی‌هایی خاص باشد تا بتوان گفت از استاندارد لازم برخوردار است و استفاده از آن تبعات ناگواری برای مصرف‌کننده نخواهد داشت. به عنوان مثال اگر در ساخت و نگهداری یک بنا، ضوابط و استانداردهای لازم رعایت نشود، ساکنان آن هر لحظه در خطر فروریختن ساختمان و از دست دادن جان هستند.
«حکمرانی» در سطوح مختلف و از جمله حکمرانی در مقیاس یک کشور نیز باید واجد ویژگی‌ها و استانداردهایی باشد که در مفهوم «حکمرانی خوب» انعکاس یافته است. دولت‌‌ها و نظام‌های سیاسی که از این ویژگی‌ها برخوردارند دولت‌هایی خوب و استاندارد هستند که می‌توانند شادکامی را برای مردمان یک سرزمین به ارمغان آورند؛ و اگر این ویژگی‌ها در ساخت یک نظام سیاسی رعایت نشود بحران‌هایی در حوزههای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط‌زیستی گریبان جوامع تحت مدیریت آنها را خواهد گرفت.
مهمترین ویژگی‌های حکمرانی خوب را می‌توان در مواردی چون: «مشارکت مردم»، «حاکمیت قانون»، «شفافیت»، «پاسخ‌گویی»، «شکل‌گیری وفاق»، «اثربخشی و کارآیی» و «مسئولیت‌پذیری» برشمرد. به هر اندازه که یک نظام حکمرانی و سیاسی چنین ویژگی‌هایی را نداشته یا به میزان کمی داشته باشد، سیستمی غیر استاندارد خواهد بود که نتیجۀ حاکمیت آن بر یک جامعه، بحران‌های مختلف در حوزههای گوناگون است.
امروز اگر ردّ هر یک از بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط‌زیستی ایران را تا ریشه دنبال کنیم به یکی از این ویژگی‌ها میرسیم که در طراحی و ساخت نظام سیاسی باید به آن توجه می‌شد و نشده است. نتیجه هم یک نظام حکمرانی غیر استاندارد است که مولّد بحران بوده و از توانایی لازم برای برقراری پایداری در این سرزمین برخوردار نیست.
ای کاش گرفتن استاندارد برای نظام‌های حکمرانی و سیاسی پیش از آنکه به همه‌پرسی عمومی گذاشته شده و در یک کشور استقرار یابند نیز اجباری می‌شد؛ آنگاه امروز ایران و جهان وضعیت بهتری داشت.
امروز چهاردهم اکتبر روز جهانی استاندارد است و به گمانم فرصتی است برای ما ایرانیان که به تبعات ویرانگر حکمرانی غیر استاندارد و چگونگی رسیدن به یک نظام حکمرانی استاندارد بیاندیشیم.
پی‌نوشت:
در کتاب «ایران و مسئلۀ پایداری» که دیباچه‌ای بر طراحی و تحلیل نظام‌های حکمرانی است به ویژگی‌های یک نظام حکمرانی مناسب و چگونگی طراحی و تحلیل آن پرداخته‌‌ام.
