پیچیده‌سازی مسائل ساده و ساده‌سازی مسائل پیچیده

✍️ سجاد فتاحی

https://www.instagram.com/sajjad_fattahi_official/

یکی از علت‌های استمرار بحران‌های ایران در حوزه‌های گوناگون محیط‌زیستی، اقتصادی و سیاسی «پیچیده‌سازی مسائل ساده و ساده‌سازی مسائل پیچیده» است.

مسائل ساده را از آن رو پیچیده می‌کنند تا تغییر و تحولاتی ساده برای حل مسائل را که عموماً با منافع اقتصادی و سیاسی گروه‌های در قدرت تعارض دارد از چشم‌ها دور مانده و تبدیل به مطالبه‌ای عمومی نشود. مسئلۀ قانون‌گذاری‌های نامناسب مجلس شورای اسلامی (که امیدوارم روزی نام گذشتۀ خود یعنی مجلس شورای ملّی را در عمل و نظر بازیابد) مسئله‌ای ساده است که با اصلاحِ سازوکارهایِ تأییدِ صلاحیتِ نامزدهایِ مجلس (بخوانیم سازوکارهای تأییدِ عدم صلاحیت نمایندگان برای ورود به مجلس) به‌گونه‌ای که موجب ورود شایسته‌ترین افراد (و نه ناشایست‌ترین افراد) به عنوان نمایندگان مردم به مجلس شود و ایجاد تغییراتی نسبتاً ساده در ساختار مجلس حل خواهد شد؛ اما چون این تغییرات با منافع اقتصادی و سیاسی گروه‌های در قدرت در تعارض است این مسئله را پیچیده‌ نشان می‌دهند؛ و آنگاه عوارض این مسئلۀ سادۀ پیچیده شده گریبان کشور و مردم را خواهد گرفت.

از طرف دیگر نظامِ سیاسی و سیاست‌گذاریِ ایران برخی مسائل چون مسئلۀ بحران یا ورشکستگی منابع آبی را که اصولاً مسائلی چند سطحی، پیچیده و حتی بدخیم هستند، یا بواسطۀ جهل یا باز هم بواسطۀ منافع اقتصادی و سیاسی، ساده‌سازی می‌کند و آنگاه برای این مسئلۀ پیچیده راه‌حل‌هایی پیش‌پا افتاده و ساده می‌دهد که نتیجۀ اجرای آنها تعمیق مسائل و بحران‌های ایران است. راهکار افزایش منابع آبی از طریق احداث سدهای هرچه بیشتر و برداشت هرچه بیشتر از منابع آب زیرزمینی برای پاسخ‌گویی به نیازهای مصرفی فزاینده، از آن راهکارهای ساده‌ای است که در چند دهۀ گذشته برای مسئلۀ پیچیدۀ آب در ایران داده شده است و باعث شده که ایران از مرحلۀ بحرانِ آب عبور و به مرحلۀ ورشکستگی منابع آبی برسد.

امروز در نشست «چالش‌های سیاست‌گذاری آب در ایران» که به دعوتِ انجمن علمی سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه تهران برگزار شده است با تفصیل بیشتری در مورد این موضوع سخن خواهم گفت.

راستی امروز روز ملّی کوهنورد نیز هست. در کوهنوردی هم مانند سیاست و سیاست‌گذاری، ساده تصور کردن مسیرهای پیچیده و پیچیده تصور کردن مسیرهای ساده هر دو عواقبی تلخ خواهد داشت.  

نشستِ «چالش‌های سیاست‌گذاری آب در ایران» به صورت زنده از صفحۀ اینستاگرام این انجمن پخش می‌شود.