لیلیت تریان و پیسنگ اوّل
✍️ سجاد فتاحی
https://www.instagram.com/sajjad_fattahi_official
در مطلبی که به زودی منتشر خواهد شد توضیح میدهم که چرا در شرایط کنونی ایران، پافشاری بر اصلاحِ اساسیِ قانون اساسی، مهم و حیاتی، و تنها راه باقیماندۀ اصلاح در این سرزمین پیش از وقوع شورشها و انقلاب کنترل ناپذیری است که نشانههای آن از سالها پیش در زیر پوست جامعۀ ایرانی ظاهر شده است. بر این اساس در مناسبتهای گوناگون دربارۀ مبانی و پیسنگهایی خواهم نوشت که یک قانون اساسی برای آنکه بتواند سرنوشتی نیکو برای ایران و ایرانیان رقم بزند باید بر آنها مبتنی باشد.
«احمد اشرف» جامعهشناس ایرانی در مصاحبهای با «فصلنامۀ ایراننامگ» ضمن نقد سیاست کشف حجاب اجباری رضاشاه، در ارتباط با سیاستهای اتخاذ شده در دورۀ او دربارۀ زنان معتقد است که:
«اگر چنین وضعی پیش نمیآمد، زنانِ ایران امروز همان وضعی را میداشتند که زنان در افغانستان دارند؛ هیچ تردیدی در این مطلب ندارم.»
اهمیت این نظر اشرف از آنروست که او از جملۀ جامعهشناسانی است که حب و بغضهای سیاسی را در تحلیلها و اظهارات خود وارد نمیکند و از قضا برادر او «حمید اشرف» یکی از کشتهشدگان پیش از انقلاب 1357 است. اگرچه سیاست کشف حجاب اجباری رضاشاه همانند سیاست حجاب اجباری جمهوری اسلامی تبعات ناگواری برای جامعۀ ایران داشت، اما برخلاف سیاست حجاب اجباری جمهوری اسلامی که هیچ منفعتی را نه برای دین و نه برای دنیای مردم نداشته است آن سیاست، علیرغم پیامدهای منفی بسیار، دستکم تبعات مثبتی را نیز برای زنان و جامعۀ ایرانی در پی داشت.
نسلی از زنان توانمند ایرانی که در فاصلۀ دهههای 1310 تا 1360 پا به عرصۀ فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و علمی نهادند نتیجۀ سیاستهای اتخاذ شده در حوزۀ زنان در دوران حکومت پهلوی اول و دوم بودند. یکی از این زنان، «لیلیت تریان» مجسمهساز ارمنیتبار ایرانی است؛ که در 10 دیماه 1309 زاده و در 16 اسفند 1397درگذشت. او را به عنوان «مادر مجسمهسازی ایران» میشناسند.
یکی از پیسنگهایی که قانون اساسی ایران باید بر آن بنا شود آن است که تمامی ایرانیان فارغ از جنس، دین و مذهب باید از حقوقی کاملاً برابر برخوردار باشند. بنابراین هر اصلی در قانون اساسی که سبب نادیده گرفته شدن این قاعدۀ بنیادین شود نیازمند اصلاح و تغییر است.
10 دیماه، زادروز لیلیت تریان را میتوان به عنوان نمادی برای مطالبۀ زدودن تبعیض جنسی و دینی از قانون اساسی دانست؛ «قانونی که همۀ ایرانیان باید در آن برابر باشند»؛ این پیسنگِ اوّل است.