✍️ سجاد فتاحی
https://www.instagram.com/sajjad_fattahi_official/
«لحظۀ بنیانگذاری» برای یک ملّت زمانی است که در آن فرصتی ایجاد میشود تا بتواند از رویههای گذشته جدا شده و رویهها و قواعد جدیدی را بنیان گذارد. بدیهی است که اگر این قواعد و رویههای جدید نسبت به قواعد گذشته کارآمدتر و کمایرادتر باشد آیندۀ آن ملّت از گذشتۀ آن بهتر خواهد بود و اگر خیر، یا آینده تکرار گذشته خواهد شد و یا حتی بدتر، ملّت آیندهای به مراتب نامناسبتر از گذشته برای خود رقم خواهد زد.
یکی از ضعفهای اساسی ما ایرانیان در طول تاریخ و بویژه در یک سدۀ اخیر عدم آمادگی ما برای لحظات بنیانگذاری بوده است؛ اینطور بوده که لحظات و فرصتهای بنیانگذاری، چون انقلاب مشروطه، مقطع تصمیمگیری در مورد انقراض سلسلۀ قاجار، فاصلۀ زمانی روزهای 24 تا 28 اَمرداد 1332، مقطع فروپاشی نظام پهلوی و ... فرا رسید و ما بواسطۀ ناتوانی در بنیانگذاری، تکتک آن فرصتها را از دست دادهایم. تمام کوشش من در کتابِ «ایران و مسئلۀ پایداری» نوشتن سیاه مشقی بود برای لحظۀ بنیانگذاری دیگری در تاریخ ایران، که به گمانم رفتهرفته به آن نزدیک میشویم.
آخرین اپیزود منتشر شدۀ پادکست بیپلاس به کتابی مهم و ارزشمند با عنوان «لحظۀ تأسیس هند» اثر «مدهاو خوسلا» اختصاص داده شده است که شرحی است بر لحظۀ بنیانگذاری هند نوین و توانایی نخبگان هندی در تهیۀ یک قانون اساسی مناسب و منطبق بر شرایط خاص هند، که هند را در مسیر مناسب و روبهرشد کنونی قرار داد. روز گذشته با معرفی یکی از دوستان این اپیزود پادکست بیپلاس را گوش دادم، نکاتی آموزنده برای پاسخ به پرسش چرایی وضعیت کنونی ایران، ضرورت توجه به لحظۀ بنیانگذاری، و اهمیت یک قانون اساسی مناسب در تعیین سرنوشت یک کشور دارد. اگر فرصتی شد اپیزود شصتونهم پادکست بیپلاس را حتماً گوش کنید.
امروز سالروز اعدام «دکتر حسین فاطمی» وزیر امور خارجۀ دولت ملّی «دکتر محمّد مصدق» در 19 آبان 1333 است. فاصلۀ روزهای 24 تا 28 مرداد 1332 یکی دیگر از لحظات مهم بنیانگذاری در تاریخ ایران معاصر بود که ایرانگرایان بواسطۀ عدم آمادگی برای این لحظه آن را نیز از دست دادند. پیشنهاد فاطمی برای این لحظۀ بنیانگذاری اعلام جمهوری بود که بنا به دلایل گوناگون پذیرفته نشد و فرصتی دیگر از دست رفت.
پرسش مهم و هنوز بیپاسخِ پیشروی تمام ایرانگرایان این پرسش است:
طرح ما برای لحظۀ بنیانگذاری دیگری که به زودی در تاریخ ایران فرا خواهد رسید چیست؟