دولت‌ها و بحران‌های برآمده از انتشار اخبار، در شبکه‌های ارتباطی نوین

چند روزی است در شبکه‌ ارتباطی تلگرام، خبر زیر، منتشر می‌شود. چون نمی‌خواستم در صورت شایعه بودن خبر، در انتشار آن سهمی داشته باشم، از انتشار آن خودداری کردم؛ اما هنگامی که مشاهده نمودم، از کانال‌های ارتباطی گوناگونی منتشر می‌شود و حتی رانندگان تاکسی نیز از آن سخن می‌گویند، پرداختن به آن را کم هزینه‌تر از نپرداختن به آن یافتم.

متن خبر به صورت زیر است:

« بنابراعلام سازمان هواشناسی جهانی اثرات پدیده ال نینو در تاریخ 30 آذر به منطقه‌ی خاورمیانه خواهد رسید. مطابق داده‌های دریافتی ماهواره‌های هواشناسی و پایگاه های مستقر در آمریکای شمالی و مرکز دریای آرام و اقیانوس اطلس و هزاران پایگاه دیگر در کشورهای مختلف، این سازمان وقوع پدیده‌ی ال نینوی امسال را بی سابقه خوانده و به تمامی نیروهای امدادی از جمله صلیب سرخ اعلام آماده باش کرده است. هم اکنون بسیاری از کشورها از جمله بحرین، امارات، ترکیه، انگلستان، مجارستان، قبرس و.... در حال آماده باش بوده و دستور به ذخیره انرژی از جمله گاز مایع داده‌اند. باتوجه به نادیده گرفتن این پدیده توسط مقامات ایران و بروز حوادثی چون طوفان تهران که حتی پیش‌بینی هم نشده بود، باید مردم به طور خودجوش اقدام به جمع آوری مواد اولیه و ضروری شامل آب و نفت و آذوقه کافی و همچنین کمک‌های اولیه و لباس کافی نمایند. طبق گزارش‌ها این پدیده در 30 آذر امسال وارد کشورمان شده و موج سرمای عظیمی به طول حدودا 1 ماه و دمای 45- حتی در گرم سیرترین نقطه کشور ثبت خواهد شد.لازم به ذکر است این موج سرما، همراه با توده هوای بارشی نیز می‌باشد که با توجه به همراه داشتن ابرهای تراز میانی جو تا پایان پدیده، یعنی تا یک ماه، خورشید در آسمان پنهان خواهد شد.لازم است مردم عزیز اقدامات لازم را به عمل آورند».

تبعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی توجه جوامع به چنین خبرهایی، متفاوت از هزاران پیام‌ دیگری است که ممکن است مخاطبان زیادی بیابند اما تبعات چندانی نداشته باشند؛ از این رو واکنش دولت‌ها نسبت به آنها نیز می‌بایست متفاوت باشد. این دست پیام‌ها، که با گسترش شبکه‌های ارتباطی نوین، بخش‌های بیشتری از جوامع را تحت تاثیر قرار می‌دهند، در صورت عدم واکنش مناسب دولت‌ها نسبت به آنها، پتانسیل آن را دارند که با ایجاد موجی از هراس و اضطراب فراگیر، هزینه‌های سنگینی را بر کشورها تحمیل کنند.

از یک سو، در صورت صحت چنین خبری و عدم واکنش مناسب دولت در‌ زمان اولیه انتشار – به ویژه در کشورهایی که دولت‌ها، از کارآمدی چندانی برای مواجهه با بحران‌های ناگهانی برخوردار نیستند- به یکباره کشور با بحرانی مواجه خواهد شد، که نه دولت آمادگی مواجهه با آن را دارد و نه مردمی که اطلاع‌رسانی مناسبی پیرامون موضوع و روش‌های بهینه مواجهه با آن، به آنها صورت نگرفته است.

از سوی دیگر حتی در صورت نادرست بودن چنین خبری، و بی تفاوتی دولت به آن، ممکن است مردم، به یکباره به چنین خبری با توجه به گسترده بودن تبعات آن واکنش نشان داده، و همین واکنش یکباره بخش وسیعی از مردم، برای افزایش توانایی خود جهت مواجهه با بحران اشاره شده، خود، بحران بزرگی را برای کشور ایجاد نماید. در چنین شرایطی و پس از آغاز هجوم مردم، تایید و یا تکذیب دولت – به ویژه در بستری چون جامعه ایران، که بنا بر داده‌های موجود، اعتماد ملت به دولت در سطح چندان رضایت بخشی قرار ندارد- دیگر اثر چندانی در کنترل واکنش‌های ایجاد شده نخواهد داشت.

جهان کنونی، پیچیده‌تر از آن شده است که بتوان با روش‌های کهن و با دولت‌هایی که دچار ضعف‌های ساختاری عدیده‌ای در طراحی خود هستند، به مقابله با بحران‌های برآمده از این پیچیدگی‌ها رفت. دولت‌هایی که از مشروعیت و اعتماد چندانی در کشورهای خود برخودار نیستند؛ ابزارهای ارتباطی آنها با مردمان سرزمین‌شان بواسطه سیاست‌های نامناسب در انتشار خبر و نقض استقلال رسانه‌ها، مشروعیت زدایی شده است؛ زمان واکنش آنها به اتفاقات، خبرها و بحران‌ها بسیار طولانی است و آمادگی لازم را برای مواجهه با بحران‌های ناگهانی ندارند، سیستم‌های ساده‌ای هستند، که بحران‌های جهان پیچیده آنها را در می‌نوردد.