شهید زنده

بعد از شنیدن خبر کشف پیکرهای 175 پور دلاور این سرزمین ناخودآگاه به یاد استاد عزیزم دکتر علی کریمی مله افتادم؛ او از معدود بازماندگان گردان غواصان عملیات کربلای 4 است که پیکرشان به تازگی کشف شده است؛ سایر این عزیزان را نمی شناسم اما او برای من نماد شهید زنده ای است که پس از جنگ به دنبال کار خود نرفت و ایستاد بر سر آنچه که فکر می کرد می بایست بر آن ایستاد و پافشاری کرد بر تمامی آرمان هاییکه به آنها معتقد بود.اگر این سرزمین سرزمین حکومت شایسگان بود می بایست او را گرامی می داشتند و ارج می نهادند؛ اما افسوس که پس از جنگ گروهی با سو استفاده از ضعف های ساختاری و کلان با نام شهدا و به کام خود تمامی آرمان های بزرگ انسانی را پایمال کردند و تا توانستند او را و بسیاری چون او را آزردند و بعدها حتی از پیکر آن فرزندان وطن در راستای اهداف سیاسی خود استفاده کردند، اما او همچنان بر سر همان عهد دیرین خود ایستاده است؛ و برای من بارزترین نماد مظلومیت پاکان جنگ است؛ چند روزی است که حتی شجاعت شنیدن صدایش را نیز از دست داده ام؛ نمی دانم امروز با او چه باید گفت؛ اما می دانم حالش نباید چندان خوش باشد؛ که صد برابر حالش از حال ما خراب تر است از دیدن هزینه ها و فرزندان برومندی که این سرزمین داد تا ایران کشوری باشد آزاد و آباد؛ اما صد افسوس که هنوز به آبادی نرسیده ایم و در خطر ویرانی، فاصله مان از آزادی چنان دور است که هنوز صدای زندان و حصر و تبعید می آید.

سیاست‌مداران ایرانی و خطر گرفتار شدن در دام‌های سیستمی

طراحی کلی سیستم‌های سیاسی – اجتماعی فارغ از کنشگرانی که در آنها و جایگاه‌های مختلف‌شان به ایفای نقش می‌پردازند متغیری تاثیرگذار در تعیین خروجی‌های این سیستم‌ها می‌باشد. بعضی ضعف‌های سیستمی که ریشه در طراحی نادرست آنها دارد دام‌های سیستمی‌ای را پدید می‌آورد که می‌تواند حتی زیرک‌ترین، متعهدترین و تواناترین کنشگران و سیاست‌مدارن را به گونه‌ای به دام اندازند که اقدام به تصمیم‌گیری‌هایی فاجعه‌بار نمایند که ضربات جبران ناپذیری را به منافع ملی کشورها و کلیت سیستم وارد نموده و در نهایت موجبات فروپاشی سیستم‌های سیاسی- اجتماعی را فراهم نمایند. 

در سیستم سیاسی ایران مسئولیت‌های وسیعی بر عهده کنشگران بلند مرتبه سیاسی قرار داده شده است بدون آنکه مکانیزم‌های نظارتی و یا خرده سیستم‌هایی که اطلاعات دقیقی را برای تصمیم‌گیری‌های درست و آگاهانه در اختیار آنها قرار دهد پیش بینی شده باشند. نتیجه این امر آن است که در اکثر موارد مقامات بلند مرتبه سیاسی اقدام به تصمیم‌گیری‌هایی می‌نمایند که اطلاعات دقیقی از مزایا، معایب و پیامدهای مختلف این تصمیمات برای منافع ملی ندارند؛ هنگامی که این ضعف سیستمی در کنار خصیصه غالب در سیاست‌مدارن یعنی توجه آنها به پیامدهای کوتاه مدت تصمیمات‌شان و عدم توجه به پیامدهای بلند مدت آنها قرار گیرد، نتایج فاجعه‌باری را پدید خواهد آورد که بحران‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی کنونی کشور تنها بخشی از آنها می‌باشد. 

واقعیت امر آن است که در شرایط موجود به دلیل ضعف طراحی سیستم کنونی و عدم در نظر گرفتن خرده سیستم‌های نظارتی و ارزیابی کننده تصمیمات؛ پیش و پس از اتخاذ آنها، مقامات بلند مرتبه سیاسی کشور با اطلاعاتی اندک از پیامدهای تصمیمات خود که آن هم معمولا از نزدیکان سیاسی و فکری‌شان به دست آمده است و به شدت در معرض سوگیری‌های اقتصادی و سیاسی است اقدام به تصمیم‌گیری در مورد نحوه هزینه‌کرد میلیاردها تومان سرمایه اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی کشور در جلساتی می‌نمایند که طول برخی از آنها به یک ساعت نیز نمی‌رسد؛ که همین امر ضریب خطای این تصمیمات را به شدت افزایش داده است. 

راهکاری که در کوتاه مدت برای غلبه بر این ضعف سیستمی به نظر می‌رسد؛ آن است که پیش از تصمیم‌گیری‌های دولتی و حکومتی در سطح کلان، پیرامون امور مختلف، این تصمیمات توسط اندیشکده‌های مختلف موجود مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد و نتایج آنها نیز به صورت علنی در اختیار افکار عمومی قرار داده شود تا ضمن فراهم شدن حدالقل اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری‌های حکومتی و سیاسی؛ سیاست‌مداران با علم به پیامدهای احتمالی تصمیمات‌شان و آگاهی جامعه و افکار عمومی نسبت به آنها اقدام به تصمیم‌گری نمایند.

یکی از مهمترین کارکردهای اندیشکده‌های مختلف موجود در کشورهایی چون ایالات متحده همین امر است. به عبارتی رئیس جمهور و سایر مقامات بلند مرتبه سیاسی در این کشور پیش از اقدام به تصمیم‌گیری در مورد موضوعات گوناگون، گزارش‌های مختلفی را که اندیشکده‌های گوناگون با نگرش‌ها و جهت‌گیری‌های سیاسی مختلف تهیه کرده‌اند مطالعه نموده و در نهایت با علم و آگاهی نسبی نسبت به پیامدهای تصمیمات‌شان در این موضوعات است که اقدام به تصمیم‌گیری می‌نمایند؛ از سوی دیگر انتشار نتایج این بررسی‌ها سطح آگاهی‌های عمومی نسبت به تصمیمات گوناگون سیاست‌مدارن و تبعات آنها برای منافع ملی را افزایش داده و هزینه اتخاذ تصمیماتی بر خلاف منافع ملی که ناشی از عدم آگاهی و یا سوگیری‌های اقتصادی و سیاسی است را برای سیاست‌مداران افزایش می‌دهد. به این ترتیب با افزودن مناسب خرده سیستم‌های نظارتی و ارزیابی کننده به کلیت سیستم سیاسی – اجتماعی که تصمیمات را با توجه به معیار منافع ملی مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهند در نهایت خیر عمومی برای کل کشور حاصل گردیده و منافع ملی به صورت بیشینه تامین می‌گردد.

پ.ن: دام‌های سیستمی ضعف‌هایی هستند که بواسطه طراحی نامناسب در سیستم‌های سیاسی و اجتماعی پدیدار شده و فارغ از آنکه چه کنشگرانی در جایگاه‌های مختلف سیستم قرار داشته باشند می‌توانند بقا کلی سیستم را به خطر اندازند.

سخنی با دوستان بسیج دانشجویی و تقدیری از مسولین فرهنگی دانشگاه مازندران

(به بهانه نامه سرگشاده بسیج دانشجویی به ریاست جمهور پیرامون جشن فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشگاه مازندران)

اعضای محترم بسیج دانشجویی دانشگاه مازندران، پس از مطالعه بیانیه اخیر این تشکل پیرامون جشن فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشگاه نکاتی به ذهن اینجانب رسید که در ادامه به استحضار می رسد.

پیش از آغاز سخن نیز خاطرنشان می نمایم که انتقادات ذکر شده اگرچه به بهانه بیانیه اخیر شما عزیزان بیان شده است اما مخاطب آن می تواند تمامی پایگاه های بسیج دانشجویی در دانشگاه های کشور باشد. 

نخست آنکه پسندیده تر آن بود که شما دوستان و تشکل مطبوعتان، دغدغه مندی و پایبندی خود را به موازین اسلامی به هنگام  تخلفات آشکار دولت گذشته و اتلاف سرمایه های این کشور  در آن دولت نیز نشان می دادید و با سکوت خود در آن دوران این شائبه را پدید نمی آوردید که درد دین ندارید و تنها آن را وسیله ای برای دستیابی به نیات و اغراض سیاسی خود قرار داده‌اید، پرسشی که شما می بایست به آن پاسخ گویید آن است که مگر حرمت بیت المال، دروغ گویی و پایمالی منافع ملی، کمتر از سایر محرمات دینی است که در زمانی نه چندان دور در بهترین حالت در برابر آن سکوت کردید و در بدترین حالت با آن همراهی نمودید؟

برادران عزیز، آشکارا بگویم که دیگر برایمان باور غیرت دینی تان سخت است چرا که سکوتتان و حتی همراهی تان را در برابر نقض بدیهی ترین اصول دینی و انسانی دیده ایم. و در پس هر اعتراضتان تنها بوی نامطبوع اهداف و اغراض سیاسی را می شنویم و البته این چندان تعجب برانگیز نیست؛ چرا که تشکل مطبوع شما عزیزان پایگاه یک نهاد نظامی در درون دانشگاه است که از قضا انحصار پول، اسلحه و رسانه را در اختیار دارد و در صدد است که اختیار کامل دانشگاه را نیز به دست آورد. 

شما عزیزان همانند برخی فرماندهان به ظاهر بیرون از دانشگاهتان عادت کرده اید که از جانب ملت، دانشجویان و پدران و مادرانشان سخن گفته و از کیسه آنها خرج نمایید، آنها نیازی به وکالت شما ندارند و اگر بگذارید در هر انتخابات و در هر اجتماع عمومی حرف خود را خواهند زد. 

شما عزیزان و تشکل مطبوعتان عادت کرده اید که همواره در  جایگاه طلب کار بنشینید تا از این طریق نقش خود را در پیدایش وضعیت نه چندان مناسب علمی دانشگاه ها پنهان کنید، آری شما که بازوی یک نیروی نظامی در درون دانشگاه هستید، با نقض استقلال نهادی دانشگاه که عاملی اساسی در پویایی و موفقیت آن است، حذف مخالفین فکری خود از درون دانشگاه ها و بهره‌مندی از سهمیه‌هایی که به قیمت پایمالی حقوق افرادی شایسته‌تر از شما به شما تعلق گرفته است نقشی اساسی در رکود علمی دانشگاه بازی کرده اید؛ و صد افسوس که در این راه دین را ابزاری برای دستیابی به اهداف خود نموده اید.

شما عزیزان و تشکل مطبوعتان در بهترین حالت بواسطه فهم غلطتان از فرهنگ و در بدترین حالت غرض ورزانه و منفعت طلبانه بخش قابل توجهی از منابع ملی کشور را اتلاف نموده و مسئول بخش وسیعی از بحران‌های سیاسی، علمی، فرهنگی و اخلاقی موجود در جامعه هستید و نارضایتی کنونی‌تان از وضعیت فرهنگی، بهترین گواه در شکست برنامه‌های مهندسی فرهنگی‌تان و بر باد رفتن منابعی است که در این مسیر صرف نموده‌اید، منابعی که اگر فهم نزدیک به واقع‌تری از فرهنگ داشتید می‌توانست در جهت برداشتن باری از دوش این ملت و بهبود وضعیت اسفناک آن به کار گرفته شود.

سخن را بیش از این به درازا نمی‌کشم و آن را به فرصتی موکول می نمایم که امکان گفتگویی رو در رو با شما عزیزان فراهم شود چراکه ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند گفتگو با یکدیگر هستیم و تهدید‌های شما از آن نوع که در بند آخر نامه خود به آن اشاره کرده‌اید؛ تنها بر شکاف بین شما عزیزان و بخش دیگری از ملت خواهد افزود و از تعمیق این شکاف هیچ یک نفعی نخواهیم برد.

در پایان نیز از مسولین فرهنگی دانشگاه و سرپرست محترم آن که در این مورد با ایجاد فضایی شاد امکان ثبت خاطراتی دلنشین را در واپسین روزهای تحصیل برای دانشجویان فراهم کرده‌اند و این موضوع در عکس‌های منتشر شده از آنها به وضوح دیده می‌شود سپاسگزاری نموده و خاطرنشان میگردد که کاملاً طبیعی است که در چنین مراسم‌هایی هر یک از دانشجویان به فراخور زمینه‌ اجتماعی و جهان فرهنگی خود شادی خود را به سبک‌های مختلفی بروز دهند که ممکن است مورد پسند برخی افراد نباشد؛ اما از این جهت نه خرده‌ای بر آنان است و نه بر مسولین برگزار کننده مراسم؛ این ما هستیم که با پذیرش تکثر می‌بایست آستانه تحمل خود را افزایش داده و در صورت عدم تمایل در چنین برنامه‌هایی شرکت نکنیم. امید آن است که به ضرورت‌های فرهنگی و نظر دانشجویان در برگزاری چنین مراسم‌هایی توجه نموده و مرعوب برخی تهدیدهای غیر قانونی نگردید.

با تقدیم احترام

سجاد فتاحی

دانشجوی جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران