✳️جریان سوم ایران‌گرا ✳️
✍️ سجاد فتاحی - جامعه‌شناس
t.me/SIAGS
✅ در شرایط کنونی جریان‌های سیاسی کشور را می‌توان به دو دسته اصول‌گرایان و ایران‌گرایان تقسیم کرد. وجه ممیزه این دو جریان از یکدیگر آن است که اصول‌گرایان در بین دوگانه‌هایی چون «اسلام یا ایران» و «ایران یا نظام»، اسلام یا نظام را برمی‌گزینند و ایران‌گرایان در بین این‌دوگانه‌ها با این استدلال که نسبت اسلام و نظام با ایران نسبتی خاص به عام است ایران را بر خواهند گزید. در این جریان، اسلام جزئی از فرهنگ ایرانی و نظام تنها ابزاری برای بهبود وضعیت ایران و ایرانیان است؛ جزء به کل نباید مسلط شود و ابزار تنها تا زمانی قابلیت حفظ دارد که در خدمت هدف باشد.
✅ ایران‌گرایان خود به سه دسته تقسیم می‌شوند: «اصلاح‌طلبان»، «براندازان» و جریان سومی که به نظر می‌رسد از نظر تعداد در مقایسه با دو جریان دیگر در اکثریت قرار دارد؛ اما از نظر سازماندهی نسبت به دو جریان دیگر به دلایل گوناگون ضعیف‌تر است و همین امر سبب دیده نشدن یا شنیده نشدن صدای آنها در فضای سیاسی کنونی کشور شده است.
✅ جریان سوم ایران‌گرایی ستیزی با اصلاح‌طلبی و اصلاح‌طلبان در ایران ندارد و تنها واقع‌بینانه معتقد است که بواسطه محدودیت‌های موجود در ساخت سیاسی کنونی، پروژه اصلاحات پروژه‌ای شکست خورده است؛ از نظر این جریان در ساخت سیاسی کنونی اگر هم اصلاح امکان‌پذیر باشد با حضور اصلاح‌طلبان در قدرت میسر نخواهد شد و حضور آنها در ساخت قدرت بواسطه افزایش تنش‌های سیاسی، اندک امید پذیرش اصلاح از سوی لایه‌های سخت قدرت در شرایط دشواری که ممکن است این لایه‌ها به سمت انجام اصلاحات اساسی متمایل شوند را از بین می‌برد. این جریان فهم همدلانه‌ای از دغدغه اصلاح‌طلبان ایران‌گرا دارد که فردای پس از جمهوری اسلامی را فردایی پر از عدم قطعیت‌ها و مخاطرات گوناگون می‌دانند اما این فهم همدلانه مانعی در برابر دیدگان آنها نیست که این واقعیت را نبینند که اصرار بر پروژه اصلاح‌طلبی در شرایطی که اصولا امکان ساختاری آن فراهم نیست؛ تنها آتش زدن بر اعتماد جامعه نسبت به خود است؛ سرمایه‌ای که بیش از هر چیز دیگری در همان فردای پر مخاطره‌ای که اصلاح‌طلبان بیم آن را دارند به کار خواهد آمد.
✅ جریان سوم ایران‌گرا ستیزی نیز با براندازان ندارد و آنها را به مثابه هموطنانی می‌بیند که بخش قابل توجهی از آنها دل‌بسته ایران‌اند اما در روش بهبود وضعیت ایران نظری متفاوت دارند. جریان سوم ایران‌گرا از منظری منطقی معتقد است که بهتر است پایگاه اصلی و رهبران اصلی یک جریان سیاسی ایران‌گرا، در درون مرزهای کشور باشند؛ به همین دلیل نیز هست که یک بیانیه میرحسین موسوی پس از بیش از 10 سال حصر، احساس مثبت بیشتری را از بیانیه‌ها و حمایت‌های پی در پی در برون مرز در بین حامیان این جریان ایجاد می‌کند. این جریان بواسطه تجربه‌های تاریخی ناخوشایند، مرزبندی روشنی با هرگونه حمایت خارجی از جریان‌های سیاسی ایران دارد. مساله ایران تنها باید با اتکا به ایرانیان حل شود حتی اگر زمان حل مساله طولانی‌تر شود.
✅ جریان سوم ایران‌گرا، بهبود وضعیت ناگوار کنونی در ایران را که در ریشه‌ای‌ترین سطح برآمده از تمرکز بدون نظارت قدرت در بخشی از ساخت سیاسی است با تکرار ساخت سیاسی دیگری که کم و بیش دچار همین آسیب است میسر نمی‌داند؛ اگرچه وظیفه این جریان است که از رویکرد سلبی فراتر رفته و به‌گونه‌ای ایجابی بگوید که اگر این و آن نه پس چه؟ این جریان باید بداند که جامعه برای همیشه معلق نخواهد ماند و دست به انتخاب خواهد زد.
✅ جریان سوم ایران‌گرا در پی فهم همدلانه و گفتگو با جریان‌های دیگر ایران‌گراست و در دام خاطرات ناخوشایند دو جریان دیگر از یکدیگر و برچسب‌زنی‌های آنها به هم نمی‌افتد و یکی از مهمترین انتقادهایش به دو جریان ایران‌گرای دیگر برچسب‌زنی‌های آنها به هم و گفتگوی متخاصمانه آنها با یکدیگر است.
✅ جریان سوم ایران‌گرا هم اصلاح‌طلبان، هم براندازان و هم بخش قابل توجهی از اصول‌گرایان را دل‌بسته ایران می‌داند و همین وجه مشترک را برای آغاز گفتگو با تمامی این جریان‌ها که لازمه جلوگیری از رشد خشونت است کافی می‌داند.
✅ به نظر می‌رسد جریان سوم ایران‌گرا تا پیش از بیانیه اخیر میرحسین موسوی از نبود یک شخصیت محوری در این جریان رنج می‌برد؛ اما اکنون میرحسین موسوی با توجه به نکات طرح شده در بیانیه کوتاه او، عضوی از این جریان است و تصور می‌کنم صاحب بیشترین سرمایه اجتماعی در بین حامیان این جریان، همین نیز او را تبدیل به شخصیت محوری جریان سوم ایران‌گرا می‌کند. شخصیتی که اگرچه محوری است، اما به پرسش کشیده می‌شود؛ چرا که ماهیت این جریان به گونه‌ای است که شخصیت محوری در آن هیچ‌گاه تقدس نخواهد یافت.
